Kolajen kelimesi, tutkal anlamına gelen “kólla” kökünden türemiştir. Son zamanlarda en çok konuşulan konulardan biri haline geldi. Cildi güzelleştirmek, eklem sağlığını iyileştirmek isteyen ve spor yapan kişilerin oldukça ilgisini çekiyor. Peki kolajen nedir, kimlerin ihtiyacı vardır, hangi besinlerde bulunur?
Kolajen Nedir?
Başta kemik, deri, kas, tendon, bağlar ve bağırsak iç duvarında olmak üzere gözler ve dişlerin yapısında da bulunan bir proteindir. Doku, organ ve yapılara esneklik, direnç, hareket serbestliği ve dirilik verir, onları bir arada tutar. Kolajenin vücutta birden çok görevi vardır. Başlıca işlevi bağ dokusunu güçlendirirken, eklemleri, tendonları, organları ve vücut bütünlüğünü korumaktır. Bu yüzden kemik yapımızın sağlıklı ve güçlü olması için oldukça önemlidir. Aynı zamanda cildin elastikiyetini arttırarak cildin daha sıkı ve gergin olmasına da yardımcı olur.
“ Vücuttaki kolajen seviyeleri yeterli olduğunda, kolajen içeren hücreler güçlü ve genç bir görünüm alır. Yetersiz olduğu durumda ise çeşitli eklem rahatsızlıklarına ve cilt problemlerine neden olur.”
Kaç Tip Kolajen Vardır?
Tanımlanmış olan yaklaşık 28 tip kolajen var. Ama yaygın olarak karşımıza çıkanlar; Tip 1,2,3 ve 4 kolajendir.
Tip 1: Vücut kolajeninin yaklaşık %90’ını oluşturur. En sıkı liflerden oluşan tiptir. Cilt, kemik, tendon, fibröz kıkırdak, bağ dokusu ve dişlere yapı kazandırır.
Tip 2: Daha gevşek lif yapısı vardır. Eklemleri birleştiren elastik kıkırdakta bol bulunur. Yani eklem sağlığı için değerlidir.
Tip 3: Kas, organ ve damarların yapısını destekler.
Tip 4: Cildin en derin katmanlarında bulunur ve cilde sıvı filtrasyonu için destek sağlar.
“ Önemli olan bir nokta, tip 1 kolajenin diğer tip kolajenlere dönüşebilme yeteneğidir. Bu özelliği sayesinde tip 1 kolajen, vücudun ihtiyacı halinde gerekli yerlerde kullanılabiliyor.”
Kolajen Neden Gereklidir?
Cildimiz yaşlandıkça esnekliğini kaybetmeye başlar. Kıkırdak da yaşla birlikte zayıflar. Bunun anlamı, yaş ilerledikçe kolajen kaybı yaşıyor olmamız ve kolajene daha çok ihtiyaç duyduğumuzdur.
“ 30 yaşından sonra her sene %1-2 kadar kolajen üretimi düşer. 40 yaşına gelindiğinde vücuttaki kolajenin %10 ila 20’si kaybedilir.”
Bunun yanında sigara içmek, alkol kullanmak, çevre kirliliği, serbest radikaller, sağlıksız beslenmek ve güneşe maruz kalmak kolajen kaybını hızlandıran faktörlerdendir.
Kolajen Sentezini Arttırmak için Neler Yapmalıyız?
Kolajen vücutta, proteinli besinlerden aldığımız aminoasitlerden üretilir. Kolajen, prokolajenden meydana gelir ve prokolajen oluşumu için vücudumuzun iki aminoaside ihtiyacı vardır. Bunlar; glisin ve prolindir. Bunun yanında kolajen öncüsü olan C vitamini, arginin, bakır, çinko, sülfür, antosiyanidinler ve diğer aminoasitler de kolajen üretimine katkı sağlar.
Kolajen hayvansal gıdaların bağ doklarında zaten mevcut. Özellikle tavuk ve diğer hayvanların kemiklerinin kaynatılıp elde edilen kemik suyunda bol miktarda kolajen var. Aşağıdaki besinler yeterli miktarda tüketildiğinde, vücudun kolajen gibi önemli bir proteini üretmesine yardımcı olabilecektir.
Prolin kaynakları: yumurta akı, süt ürünleri ve mantar, kuşkonmaz ve lahana gibi sebzeler.
Glisin kaynakları: tavuk derisi ve jelatin, et, yumurta ve süt ürünleri gibi hayvansal gıdalar
C vitamini kaynakları: Turunçgiller, biberler, kivi ve çilek gibi besinlerde bol miktarda bulunur
Arginin kaynakları: Kabak, karpuz çekirdeği, yer fıstığı…
Bakır ve çinko kaynakları: Kırmızı et, susam, kakao tozu, kaju ve mercimekte ve deniz ürünlerinde bol miktarda bulunur
Amino asitler: Et, tavuk, balık, süt ürünleri, baklagiller ve tofu mükemmel amino asit kaynaklarıdır
Sülfür zengini besinler: Soğan, sarımsak, karnabahar, lahana, turp...
Kolajen Üretimini Yavaşlatan Faktörler Nelerdir?
Şeker ve rafine edilmiş karbonhidratlar
Ultraviyole ışınlar (güneş, solaryum)
Sigara içmek
Lupus gibi bazı otoimmün bozukluklar
Aşırı alkol alımı
Egzoz gazları
Nişasta bazlı früktoz
Kan şekeri yüksekliği